Stawianie pytań sokratejskich przydaje się w sprzedaży, obsłudze klienta, kreatywności, zarządzaniu pracownikami, rozwiązywaniu konfliktów. Wszędzie tam, gdzie warto spojrzeć na sytuację, problem z wielu perspektyw. Pytania sokratejskie uczą krytycznego myślenia i pomagają pozbyć się negatywnych myśli. Co to jest dialog sokratejski i na czym polega?

Sokrates to jeden z największych filozofów starożytności. Stosował metodę edukacyjną, która skupiała się na odkrywaniu odpowiedzi przez zadawanie pytań swoim uczniom. Dziś technika ta zwana dialogiem sokratejskim jest wykorzystywana do rozwiązywania problemów. Niezwykle skutecznie uczy krytycznego myślenia. Pozwala obejrzeć problem z wielu stron, z różnych perspektyw. A jest to kluczowa umiejętność w wielu obszarach biznesowych: kontaktach z klientami, relacjach z przełożonymi, radzeniu sobie ze stresem, kreatywności, a także w prowadzeniu wewnętrznego dialogu i pokonywaniu negatywnych myśli.

Wartość różnych perspektyw

Umiejętność spojrzenia na produkt, usługę z perspektywy klienta ma gigantyczny wpływ na sukces biznesowy. Tylko, jak wejść w buty klienta? Jak spojrzeć na produkt, usługę, jego oczami?

Jak postrzegasz samego siebie, a jak widzą cię inni? To mogą być kompletnie różne obrazy. 

Pytaniami przegoń negatywne myśli

Po spotkaniu ze mną klient wybrał jednak ofertę konkurencji. Jak to możliwe? Myśli nie dają zasnąć. Który to już raz? Co powie szef? W firmie mają być redukcje. Na jak długo wystarczą oszczędności?

Negatywne myśli sprzyjają pojawieniu się lęku i depresji. Naukowcy z nowojorskiego Binghamton University pod kierownictwem profesorki psychologii Meredith Coles postanowili sprawdzić związek między natrętnie powracającymi myślami a dobową ilością snu. Okazało się, że regularne zakłócenia snu są związane z trudnościami w odwróceniu uwagi od negatywnych myśli. Może to oznaczać, że nieodpowiedni sen jest częścią tego, co sprawia, że natrętne, negatywne myśli przeszkadzają nam w dziennej aktywności. Rozwiązaniem może być „dialog sokratejski”.

Na czym polega dialog sokratejski?

Dialog sokratejski (pytania sokratejskie) jest formą zdyscyplinowanego zadawania pytań. Prowadzi myśli w wielu kierunkach. Dzięki zadawaniu pytań sokratejskich możemy poznawać różne perspektywy, analizować złożone problemy i efekcie podejmować lepsze decyzje. Pomaga również przeganiać negatywne myśli. Według Platona, ucznia Sokratesa, „nauczyciel przyjmuje postawę ignoranta, aby zmusić ucznia do osiągnięcia najwyższego poziomu wiedzy. W ten sposób uczeń ma możliwość rozpoznania sprzeczności, odtworzenia niedokładnych lub niedokończonych idei i krytycznego określenia niezbędnej myśli”.

Dialog sokratejski opiera się na założeniu, że myślenie ma uporządkowaną logikę i pozwala na kwestionowanie myśli leżących u jego podstaw. Każdy zainteresowany sondowaniem myślenia na głębokim poziomie może zadawać sobie pytania sokratejskie. Dialog i jego warianty są szeroko stosowane w psychoterapii i psychologii behawioralnej.

Z badań opublikowanych przez American Psychological Association, a prowadzonych przez dr Gavin Clark z Newcastle University i prof. Sarah Egan z australijskiego Curtin University wynika, że „metoda sokratejska, często opisywana jako kamień węgielny terapii poznawczo-behawioralnej, rozwiązuje problemy przez zadawanie serii ukierunkowanych, otwartych pytań zachęcających do refleksji i odkryciu wiedzy, która wcześniej znajdowała się poza naszą świadomością”.

Przykłady sokratejskich pytań

Jak trenować stawianie pytań sokratejskich? Najpierw zapisz swoją negatywną myśl, np. „Mam problemy w pracy i chyba nie nadaję się do sprzedaży, ani zarządzania ludźmi.”

Następnie zadaj sobie pytania:

Argumenty.

• Jakie dowody wspierają kołaczącą się w głowie myśl?
• Jakie dowody przemawiają przeciwko jej prawdziwości?

Alternatywy.

• Jakie może być inne wyjaśnienie lub punkt widzenia tej sytuacji?
• Jak inni ludzie mogą inaczej postrzegać tę sytuację?
• Jak mógłbym postrzegać tę sytuację, gdyby przydarzyła się komuś innemu?

Konsekwencje.

• Jakie są najgorsze, najlepsze, możliwe do zniesienia i najbardziej realistyczne rezultaty tej sytuacji?

Ocena konsekwencji.

• Jaki jest efekt wierzenia w tę negatywną myśl?
• Jaki mógłby być efekt, gdybyś myślał inaczej i nie trzymał się już tego przekonania?

Zmiana.

• Co mogę zrobić w danej sytuacji?
• Co mogę zmienić?

Niektórzy naukowcy, jak choćby James Pennebaker, profesor psychologii z Uniwersytetu w Teksasie, doradzają pisanie pamiętnika. Sugeruje on, że pisanie w osobistym dzienniku przez 15 minut dziennie może prowadzić do zwiększenia ogólnego szczęścia i dobrego samopoczucia, częściowo dlatego, że pozwala nam wyrazić nasze emocje, być świadomym kontekstu i rozwiązać wewnętrzne konflikty. Pisząc, a następnie edytując własne historie, możemy zmienić postrzeganie siebie i zidentyfikować przeszkody, które stoją na drodze do osobistego dobrostanu. Proces ten jest podobny do sokratejskich pytań. „Pomysł polega na tym, aby ludzie pogodzili się z tym, kim są i dokąd chcą zmierzać” – powiedział Pennebaker. „Myślę o ekspresyjnym pisaniu jako o korekcie kursu życia”.

Uczestnicząc w dialogu sokratejskim, możemy znaleźć odpowiedzi na wiele nurtujących nas pytań. Spojrzeć na problem zupełnie z innej, nieoczkiwanej strony. Uspokoić myśli i umysł. Obudzić się wypoczętym. Negatywne myślenie przytrafia się każdemu z nas. Powodów są tysiące: brak awansu, degradacja, krzyk szefa, optymalizacja zatrudnienia, utracony kontrakt… Jeśli jednak rozpoznamy negatywną myśl i za pomocą serii pytań ją zakwestionujemy, to zrobimy duży krok w kierunku lepszego życia.

Tomasz Nowak

Zapytaj o praktyczne szkolenia z rozwoju osobistego dla pracowników firmy. 

W Delta Training gromadzimy najważniejsze publikacje na świecie dotyczące badań, odkryć i trendów w obszarach miękkich kompetencji, które zwiększają efektywność pracowników. Rzetelne informacje publikowane w czasopismach naukowych są trudne do znalezienia, zrozumienia i często nie zapewniają szybkich, praktycznych wniosków. Jeśli jednak cenieni naukowcy badali problem, który teraz sam próbujesz rozwiązać, to może chciałbyś poznać ich wnioski i rekomendacje przed podjęciem decyzji? Jeśli tak, to zapraszamy do naszego działu „Badań i rozwoju”. Publikujemy informacje tylko z rzetelnych, wyselekcjonowanych źródeł. Wyniki i wnioski z badań i eksperymentów inspirują nas do ulepszania naszych szkoleń biznesowych dla firm, sposobów przekazywania wiedzy i umiejętności uczestnikom naszych szkoleń, tworzenia angażujących ćwiczeń oraz różnorodnych, ciekawych materiałów szkoleniowych.