Fałszywe wspomnienia łatwo jest zaszczepić. Jak w zarządzaniu ustrzec się efektu Mandeli? Jak ograniczyć wpływ fałszywych wspomnień na podejmowanie decyzji menedżerskich? Fałszywe wspomnienia wywołują konflikty, tworzą napięcia w zespole. Ulegamy im wszyscy, bez wyjątku.
Gdy delegujesz pracownikowi zadanie, starannie tłumaczysz jak ma być wykonane. Poświęcasz czas i energię, aby mieć pewność, że pracownik wszystko zrozumiał, a przekazane informacje pozwolą na osiągnięcie efektu, którego oczekujesz. Zdarza się jednak, że gdzieś po drodze między zleceniem zadania, a jego wykonaniem, pojawia się błąd i wynik jest inny od zamierzonego. Po prostu, pracownik źle zapamiętał instrukcje. Nie musi być to efekt niedbałości, złych intencji. Często powodem jest tzw. „fałszywe wspomnienie.” Ten efekt polega na tym, że przypominasz sobie coś, co w rzeczywistości się nie wydarzyło lub pamiętasz to inaczej, niż faktycznie miało miejsce.
Efekt Mandeli
Zdarza się też, że fałszywe wspomnienia dotyczą grupy osób – to „efekt Mandeli”. Forma zbiorowego i błędnego zapamiętywania wydarzeń została zaobserwowana po raz pierwszy w 2010 roku, kiedy to niezliczona ilość osób w Internecie „pamiętała”, że Nelson Mandela, były prezydent RPA, nie żyje. Niektórzy nawet pamiętali szczegółowo fragmenty jego pogrzebu z telewizji. Powszechnie uważano, że zmarł on w więzieniu w latach 80. W rzeczywistości Mandela został uwolniony w 1990 roku i zmarł w 2013 roku. Podobny los dotknął Mahammeda Ali, amerykańskiego boksera i Fidela Castro, byłego przywódcę Kuby. Przykładów zbiorowej i wadliwej pamięci jest o wiele więcej.
Szelki Myszki Mickey
Prawie wszyscy pamiętają nieistniejący monokl w oku ludzika z gry „Monopoly”, albo szelki Myszki Mickey, których nie ma żadna wersja tej postaci. Podobna sprawa dotyczy robota C3PO z „Gwiezdnych Wojen”, który był cały złoty. Gdy dokładnie sprawdzisz, okaże się, że jednak nie cały. Jedną nogę miał srebrną. Efekt fałszywych wspomnień powoduje, że wiele osób nawet nasz hymn narodowy śpiewa z błędem. W oryginale jest: „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy”, a ułomna pamięć podsuwa nam „póki my żyjemy”. Być może pamiętasz, jak Bogusław Linda w filmie „Psy” Władysława Pasikowskiego wygłasza słynną sentencję: „Co ty wiesz o zabijaniu?” W rzeczywistości nic takiego nie powiedział. Nie wierzysz? Sprawdź! Ten ostatni przykład wpisuje się w przypowieść o pracowniku, który źle zapamiętał polecenie szefa.
Jak emocje wpływają na pamięć?
Termin „efekt Mandeli” wymyśliła blogerka Fiona Broome. Była jedną z osób przekonanych, że Mandela nie żyje. Broome wyjaśnia efekt Mandeli za pomocą pseudonaukowych, fantastycznych teorii.
Jednak według psychologów „efekt Mandeli” jest rodzajem konfabulacji, takim „szczerym kłamstwem”. Fałszywa pamięć jest tworzona bez zamiaru oszukania kogoś lub wprowadzenia w błąd. Nasz mózg próbuje w ten sposób wypełnić puste miejsca w swoich wspomnieniach.
Są też inne defekty pamięci, które mogą przyczynić się do „efektu Mandeli”. Wiążą się z błędami, które pojawiają się, gdy wspomnienie zdarzenia nie jest z jakichś powodów poprawne lub wydarzenie jest silnie traumatyczne. Mogą coś na ten temat powiedzieć adwokaci przesłuchujący w sądzie świadków zbrodni. Okazuje się, że każdy pamięta jej przebieg inaczej. Pamięć nie działa tak jak kamera, nie kataloguje obrazów w ich prawdziwej formie. Emocje i uprzedzenia również wpływają na pamięć.
Niedokładność pamięci może również wynikać z tak zwanych „błędów monitorowania źródła”. Są to przypadki, w których ludzie nie potrafią odróżnić zdarzeń rzeczywistych od wyobrażonych.
Fałszywe wspomnienia można wszczepić
Jim Coan, amerykański profesor psychologii, zademonstrował jak łatwo może do tego dojść, stosując procedurę „zagubienia w centrum handlowym”. Coan opowiadał członkom swojej rodziny krótkie historie opisujące wydarzenia z dzieciństwa. Jedna z nich, mówiła o tym, jak jego brat zgubił się w centrum handlowym. Została ona w całości wymyślona. Najlepsze jest to, że brat Coana nie tylko wierzył, że zdarzenie miało miejsce, ale także opowieść ubarwiał dodatkowymi szczegółami. Gdy prof. Elizabeth Loftus, psycholog poznawczy i ekspert od ludzkiej pamięci, zastosowała tę technikę na większej grupie osób, okazało się, że 25 procent uczestników identyfikowało się z fałszywym wspomnieniem, podobnie jak brat Coana.
Spójność i logika za cenę pamięci
Na zniekształcenia pamięci, wspomnień wpływa również nasza tendencja do czynienia świata logicznym i spójnym. Wytłumaczalnym, gdzie zawsze skutek ma swoją przyczynę. Frederic Bartlett, brytyjski psycholog zajmujący się pamięcią, już w 1932 roku odkrył, że słuchacze pomijają nieznane szczegóły opowieści i przekształcają informacje, aby uczynić je bardziej zrozumiałymi. Nazwał ten proces „wysiłkiem w poszukiwaniu znaczenia”. Ujawnia się on na przykład w sytuacji, w której zapamiętujemy spójne elementy jakiegoś miejsca np. gabinetu lekarskiego, a pomijamy takie, które do niego nie pasują. Pamiętamy biurko, leki, komputer, książki, stetoskop, a pomijamy niespójne np. umieszczoną w nim piłkę plażową.
Jak Internet zniekształca nasze wspomnienia?
Pewne błędy mogą stać się częścią zbiorowej rzeczywistości z powodu Internetu, który jest pełen fałszywych informacji. Okazuje się, że symulacje wypadku samochodowego księżnej Diany z 1997 r. są regularnie mylone z prawdziwym materiałem filmowym.
Większość „efektów Mandeli” można przypisać błędom pamięci i dezinformacji społecznej. Wynikają one z selektywnej uwagi oraz wadliwego wnioskowania.
Nasze zapracowane umysły myślą, że wiedzą wszystko. Kończymy zdania innych ludzi w naszych głowach tym, co myślimy, że mają zamiar powiedzieć. Niestety, nie zawsze pokrywa się to z tym, co mówią w rzeczywistości. To był zapewne moment, w którym pracownik, bohater z początku tekstu, źle zapamiętał instrukcje.
Wydaje się, że najczęściej „efekt Mandeli” dotyka jednak znaków firmowych. Kto ma pewność, jak wyglądają najbardziej znane logotypy światowych koncernów? Czy w znaku Volkswagena jest poprzeczka oddzielająca V od W? A w logo Forda zawijasek przy F? Czy w znaku Fruit of the Loom jest róg obfitości, kosz, a może leży tam tylko kilka winogron i jabłko? W logo Volvo jest strzałka, czy jej nie ma? Piszemy Kit-Kat, czy KitKat? W nazwie Coca Cola jest długi myślnik, krótki, a może tylko spacja? Tyle pytań, a tak mało odpowiedzi znajdujemy w pamięci.
4 SPOSOBY na ograniczenie efektu Mandeli, fałszywych wspomnień
1. Staraj się promować dobre słuchanie w pracy i zacznij od siebie. Jako lider powinieneś być najbardziej aktywnym słuchaczem.
2. Deleguj zadania pracownikom w formie pisemnej, jeśli to tylko możliwe. W ten sposób, jeśli ktoś nie będzie miał jasności, co do szczegółów zadania, przeszuka archiwa poczty elektronicznej lub foldery współdzielone i znajdzie odpowiedzi.
3. Domagaj się parafrazy i podsumowywania ustaleń. Upewniaj się, że pracownicy zrozumieli, co mają zrobić.
4. Monitoruj. Możesz poprosić pracownika o raport i przesłanie wypunktowanej listy tego, co udało mu się osiągnąć w danym dniu lub tygodniu.
Tomasz Nowak, Tomasz Reda
Zapytaj o praktyczne szkolenia menedżerskie dla pracowników swojej firmy.
W Delta Training gromadzimy najważniejsze publikacje na świecie dotyczące badań, odkryć i trendów w obszarach miękkich kompetencji, które zwiększają efektywność pracowników. Rzetelne informacje publikowane w czasopismach naukowych są trudne do znalezienia, zrozumienia i często nie zapewniają szybkich, praktycznych wniosków. Jeśli jednak cenieni naukowcy badali problem, który teraz sam próbujesz rozwiązać, to może chciałbyś poznać ich wnioski i rekomendacje przed podjęciem decyzji? Jeśli tak, to zapraszamy do naszego działu „Badań i rozwoju.” Publikujemy informacje tylko z rzetelnych, wyselekcjonowanych źródeł. Wyniki i wnioski z badań i eksperymentów inspirują nas do ulepszania naszych szkoleń biznesowych dla firm, sposobów przekazywania wiedzy i umiejętności uczestnikom naszych szkoleń, tworzenia angażujących ćwiczeń oraz różnorodnych, ciekawych materiałów szkoleniowych.
Kontakt w sprawie szkolenia:
Przeczytaj również
Firmowe rytuały w biznesie - warto je mieć!
Jak być szczęśliwym w pracy?
Job Crafting - co to jest i na czym polega ta metoda?
Jak przetrwać i pokonać każdy kryzys?
Nastawienie na rozwój w praktyce
Status quo, czyli dlaczego nie lubimy zmian?
Efekt halo, aureoli, w praktyce
Co motywuje pracowników? 4 silniki zaangażowania.
Sposoby na stres, lęk i zmartwienie
Konflikt w pracy może być dobry
Emotikony w mailach. Czy używać?
Jak zwiększyć siłę swojej perswazji. E-mail czy kontakt twarzą w twarz?
Trening samokontroli - jak ćwiczyć silną wolę?
Kodeks etyki w firmie - język ma znaczenie!
Mindfulness i metydacja w pracy: tak czy nie?
Skończ z odkładaniem zadań: wykorzystaj efekt Zeigarnik
Jak zyskać pewność siebie?
Zainwestuj we wspomnienia
MAJA WŁOSZCZOWSKA: moja recepta na dobry plan
Dodatkowo w magazynie "Czekadełko":
- Jak podnieść zaangażowanie pracowników.
- Trzy najważniejsze kompetencje dobrego sprzedawcy.
- Jak w kilka minut zyskać pewność siebie.
Sprawdzone, praktyczne i rzetelne informacje.
Ściągnij magazyn "Czekadełko" już teraz.