Asertywność to coś więcej niż umiejętność odmawiania. To wyznaczanie granic w obronie własnych praw, budowanie pewności siebie i zdrowych relacji w pracy. Badań nad asertywnością w biznesie jest niewiele. Dotarliśmy do najważniejszych. Dowiedz się, jak być asertywnym w różnych sytuacjach zawodowych.

Odmowy kredytów w USA nie są powszechne. Banki zrobią wszystko, byś wziął pożyczkę. Ale Affirm, pożyczkowy gigant działający w modelu „kup teraz, zapłać później” (BNPL), idzie pod prąd. Gdy analiza finansowa sugeruje, że klient może mieć problem ze spłatą, firma odmawia. „Słowo nie w naszej branży to niemal tabu” – mówi Max Levchin, dyrektor generalny Affirm i współzałożyciel PayPala, w rozmowie z CNN Business. „Jeśli widzimy, że klient nie udźwignie długu, po prostu odrzucamy jego wniosek”. Levchin znalazł jednak sposób, by mówić „nie” w bardziej przystępny sposób – „tak, ale…”. Przykład? Klient prosi o 800 dolarów pożyczki na nowy telewizor. Affirm oferuje mu 600 dolarów kredytu, pod warunkiem wpłaty 200 dolarów zaliczki. Decyzja należy do klienta: zrezygnować z zakupu albo wyłożyć brakującą sumę z własnej kieszeni. W obu przypadkach Affirm unika ryzyka niespłaconego kredytu, a klient ma szansę poprawić swoją sytuację finansową przed kolejnym zakupem. To podejście jest esencją asertywności w biznesie: stanowczość połączona z elastycznością.

Czym jest asertywność?

Takie podejście firmy można nazwać asertywnym, ponieważ wyraża potrzeby w sposób otwarty, uczciwy i szanujący drugą stronę, jednocześnie nie naruszając niczyich praw. Asertywność to sztuka mówienia „tak” lub „nie” w sposób stanowczy, ale z szacunkiem. To balans między wyrażaniem swoich potrzeb a respektowaniem granic innych. Bez agresji, bez uległości – stanowczo, ale taktownie. Asertywność to kompetencja społeczna, która bazuje na skutecznej komunikacji.

Osoba asertywna jasno mówi, czego chce, co myśli i co czuje, ale z zachowaniem szacunku dla rozmówcy. Broni swoich poglądów, ale nie narzuca ich innym. Potrafi przyjmować zarówno komplementy, jak i krytykę, a także otwiera przestrzeń do dialogu bez tworzenia konfliktów. To klucz do zdrowych, efektywnych relacji, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Asertywność to pozytywna cecha osobowości

Badania dr. İzzeta Parmaksıza z Uniwersytetu Niğde Ömer Halisdemir w Turcji wskazują, że asertywność to cenna cecha osobowości. Osoby asertywne są świadome zarówno własnych praw, jak i praw innych, co odzwierciedlają w swoim zachowaniu. Asertywność stanowi złoty środek między agresywnością a biernością. Do pewnego stopnia asertywność demonstruje pewność siebie i pozytywne nastawienie. Jednak w skrajnych przypadkach może sygnalizować niepewność, nieprzewidywalność, a nawet pesymistyczne podejście. W jednym z badań dr Parmaksız analizował związek między asertywnością a adaptacją do życia uniwersyteckiego wśród studentów. Wyniki sugerują, że wyższy poziom asertywności sprzyja lepszej adaptacji emocjonalnej, osobistej, społecznej i akademickiej w środowisku uniwersyteckim.

Asertywność wzmacnia apodyktyczność?

Nieraz słyszałeś: walcz o swoje i zmierzaj prosto do celu. Przedsiębiorcy powinni być stanowczy i bezpośredni, nawet ryzykując sprzeciw i konflikt. Jednak nadmierna asertywność może przerodzić się w agresję. Badania prof. Daniela Amesa z Columbia Business School pokazują, że zbyt duża asertywność może osłabiać przywództwo i prowadzić do porażki. Nadmierne naciski sprawiają, że jesteś postrzegany jako apodyktyczny, a zbyt duża pobłażliwość uniemożliwia realizację zadań.

Ames i jego współpracownik prof. Francis J. Flynn w badaniu opublikowanym w „Journal of Personality and Social Psychology” odkryli, że zarówno zbyt niski, jak i zbyt wysoki poziom asertywności negatywnie wpływają na postrzeganą efektywność lidera. Optymalny poziom asertywności leży pośrodku. Pozwala na skuteczne osiąganie celów bez naruszania relacji interpersonalnych. Asertywność to sztuka obrony własnych praw bez naruszania praw innych – twierdzą Marsha L. Richins z Uniwersytetu Missouri i Bronislaw J. Verhage z Graduate School of Management w holenderskim Delft.

Z kolei badaczki Siti Zahra Bulantika i Permata Sari z Raden Intan State Islamic University w Indonezji ostrzegają, że brak asertywności może prowadzić do problemów emocjonalnych i zagrażać relacjom interpersonalnym. Ich badania wskazują, że obniżone poczucie własnej wartości może działać jak „bomba zegarowa”, zagrażając zdrowiu psychicznemu oraz stabilności relacji osobistych i społecznych.

Asertywność i różnice kulturowe

Brak asertywności może być źródłem problemów emocjonalnych, ale również nieporozumień zwłaszcza w środowisku międzynarodowym. Asertywność to cenna umiejętność, ale jej postrzeganie różni się w zależności od kultury. To, co w jednym kraju uchodzi za pewność siebie, w innym może zostać odebrane jako brak taktu lub wręcz agresja. W międzynarodowym środowisku pracy takie różnice mogą prowadzić do nieporozumień i napięć. Kluczem jest zrozumienie co asertywność oznacza w różnych kulturach.

Asertywność w Japonii

W japońskiej kulturze biznesowej dominuje subtelność i unikanie konfliktów. Bezpośrednie wyrażanie opinii może być postrzegane jako niegrzeczne. Asertywność wymaga delikatności, niejednoznacznych sugestii i taktownego podejścia. 

Asertywność w USA

Inaczej jest w USA. Amerykańska kultura ceni bezpośredniość. Jasne wyrażanie myśli to oznaka pewności siebie, a nieasertywne osoby mogą być odbierane jako niezdecydowane. W Stanach Zjednoczonych asertywność to fundament skutecznego przywództwa.

Asertywność na Bliskim Wschodzie

Relacje interpersonalne na Bliskim Wschodzie mają ogromne znaczenie. Krytyka, zwłaszcza publiczna, może być uznana za obraźliwą. Asertywność musi uwzględniać wrażliwość drugiej strony, by uniknąć napięć.

Asertywność w Skandynawii

W krajach skandynawskich, takich jak Szwecja czy Dania, kultura pracy promuje równość i otwartość. Asertywność jest często postrzegana jako zdolność do wyrażania własnych opinii, ale w sposób, który respektuje prawa i uczucia innych.

Asertywność a hierarchia w pracy

W firmach o hierarchicznej strukturze asertywność może stanowić wyzwanie. Pracownicy niższego szczebla często obawiają się wyrażania swoich opinii w obawie przed konsekwencjami – brakiem awansu, negatywną oceną czy nawet utratą pracy. W takich środowiskach asertywność bywa mylona z buntem. Mimo to, umiejętność komunikowania swoich potrzeb jest niezbędna, nawet w hierarchicznych kulturach biznesowych. Kluczem jest wyrażanie swojego stanowiska z szacunkiem, ale stanowczo.

Asertywne dylematy

Nie tylko różnice kulturowe wpływają na zachowania asertywne. Nie brakuje też dylematów etycznych związanych z asertywnością. Asertywność w pracy to umiejętność wyrażania siebie i obrony swoich przekonań bez naruszania praw innych. Jednak w sytuacjach, gdzie pojawiają się dylematy etyczne, sprawa staje się bardziej skomplikowana. Jak znaleźć balans między uczciwością a ryzykiem utraty relacji czy pozycji zawodowej? Co zrobić, gdy zauważysz, że kolega manipuluje raportami sprzedaży? Zgłosić to przełożonym, a może porozmawiać z nim osobiście? Asertywność w takiej sytuacji wymaga odwagi i zdecydowania. Stawką jest nie tylko uczciwość, ale też potencjalny konflikt i trudności w relacjach zawodowych.

Zdarza się, że nie zgadzasz się z decyzjami dotyczącymi projektu, które uważasz za niewłaściwe lub szkodliwe. Czy wyrazisz swoje obawy? Asertywna postawa polega na konstruktywnym przedstawieniu swojego punktu widzenia zespołowi lub przełożonemu, co może zapobiec negatywnym skutkom. Albo gdy świadomie ignorujesz niesprawiedliwe traktowanie współpracownika ze względu na jego płeć, pochodzenie czy religię, nieświadomie stajesz się częścią problemu. Asertywność oznacza wzięcie odpowiedzialności i otwarte sprzeciwienie się dyskryminacji. To wyraz odwagi i szacunku dla wartości, które tworzą zdrową kulturę pracy.

Każdy z tych dylematów wymaga od pracownika odwagi, by wyważyć zachowanie między obroną swoich przekonań a ryzykiem związanym z reakcją otoczenia. Asertywność jest tutaj kluczem. Pozwala uniknąć zarówno pasywnej akceptacji, jak i agresywnej konfrontacji. Stanowi narzędzie, które pomaga dążyć do uczciwości i sprawiedliwości, jednocześnie budując zdrowe relacje w miejscu pracy.

Asertywność: lepsze relacje i większa pewności siebie

Bycie asertywnym to coś więcej niż umiejętność wyrażania swojego zdania. To droga do zmniejszenia lęku, poprawy relacji i zbudowania poczucia sprawczości. Osoby asertywne zwykle mają wyższą samoocenę i większą pewność siebie. Tymczasem brak asertywności może prowadzić do bierności, niepewności, a nawet depresji. Ludzie, którzy nie wyznaczają granic, często czują się jak „emocjonalne wycieraczki”. Ich potrzeby są zawsze na drugim planie, a w skrajnych przypadkach tracą poczucie, czego naprawdę chcą w życiu.

Wyznaczanie granic to fundament asertywności

Asertywność to przede wszystkim umiejętność wyznaczania granic zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Jasno określone granice to klucz do dobrego samopoczucia i pewności siebie. Granice definiują standardy tego, co jest akceptowalne w relacjach i pracy. Pomagają radzić sobie w sytuacjach, w których ktoś cię lekceważy lub wykorzystuje.

Badania o asertywności

Z badania „Assertiveness Statistics & Facts” wynika, że: 88 proc. badanych uważa się za asertywnych w pracy. Ponad połowa (55 proc.) przyznaje, że straciła szanse zawodowe przez brak asertywności, a 57 proc. twierdzi, że z wiekiem stało się bardziej asertywnymi. Z kolei prawie połowa badanych (43 proc.) musiało nauczyć się asertywności. Co ciekawe, mężczyźni częściej uznają się za asertywnych (97 proc.) niż kobiety (80 proc.).

Umiejętność dyplomatycznego powiedzenia komuś „nie” tak, aby zrozumiał i przyjął to z szacunkiem jest bezcenna. Zwłaszcza w pracy, gdzie asertywność potrafi otwierać drzwi do sukcesu.

Tomasz Nowak

Zapytaj o praktyczne szkolenia z rozwoju osobistego dla pracowników swojej firmy. 

W Delta Training gromadzimy najważniejsze publikacje na świecie dotyczące badań, odkryć i trendów w obszarach miękkich kompetencji, które zwiększają efektywność pracowników. Rzetelne informacje publikowane w czasopismach naukowych są trudne do znalezienia, zrozumienia i często nie zapewniają szybkich, praktycznych wniosków. Jeśli jednak cenieni naukowcy badali problem, który teraz sam próbujesz rozwiązać, to może chciałbyś poznać ich wnioski i rekomendacje przed podjęciem decyzji? Jeśli tak, to zapraszamy do naszego działu „Badań i rozwoju.” Publikujemy informacje tylko z rzetelnych, wyselekcjonowanych źródeł. Wyniki i wnioski z badań i eksperymentów inspirują nas do ulepszania naszych szkoleń biznesowych dla firm, sposobów przekazywania wiedzy i umiejętności uczestnikom naszych szkoleń, tworzenia angażujących ćwiczeń oraz różnorodnych, ciekawych materiałów szkoleniowych.