Jak ubranie wpływa na efektywność zawodową i postrzeganie twoich kompetencji? I czy jest możliwe, żeby dzięki odpowiedniemu strojowi zyskać pewność siebie? Ubiór może wzmacniać siłę perswazji – wynika z eksperymentalnych badań psychologicznych.  W co się ubrać? 

Zauważyłeś, że gdy na ulicy pojawia się oznakowany wóz policyjny, wszyscy kierowcy wyraźnie zwalniają, niezależnie od obowiązujących ograniczeń prędkości? A przecież oznakowany radiowóz nie jest wyposażony w urządzenia pozwalające na pomiar prędkości. Pewnie zdajesz sobie z tego sprawę, ale nie ma to wpływu na twoje zachowanie. Po prostu zwalniasz. Na wyprzedzenie policji decydują się nieliczni. Teraz ta obserwacja uliczna znalazła potwierdzenie w badaniach naukowych. Mundur, w tym wypadku oznakowany samochód, sprawia, że zmienia się nasze zachowanie.

Ubrania i stereotypy

Badania przeprowadzone przez naukowców z kanadyjskiego Uniwersytetu McMastera sugerują, że policyjny mundur zmienia sposób, w jaki twój mózg przetwarza informacje. „Chcieliśmy sprawdzić, czy sam mundur może mieć na to wpływ, niezależnie od wszystkich innych aspektów podkultury policyjnej, szkolenia czy doświadczenia zawodowego” – mówi prowadzący badanie profesor Sukhvinder Obhi.

Badanie zostało ciekawie zaprojektowane. Polegało na mierzeniu czasów reakcji losowo wybranych wolontariuszy podczas wykonywania różnych zadań. W trakcie pracy przeszkadzały im pokazywane zdjęcia różnych osób. Fotografie te w większości przypadków nie powodowały wydłużenia czasu reakcji. Poza jedną sytuacją. Gdy zdjęcie przedstawiało osobę ubraną w bluzę z kapturem, a wolontariusz miał na sobie policyjny mundur. „Istnieje stereotyp, który łączy bluzy z kapturem z przestępczością i przemocą. Stereotyp ten może być w większym stopniu uaktywniany u osób noszących mundur w stylu policyjnym” – podsumowuje prof. Obhi. Według niego obserwacja jest szczególnie ważna dla policjantów, którzy mogą nieświadomie dostrzegać zagrożenie tam, gdzie go nie ma lub odwrotnie. Być może dlatego obawiamy się radiowozów, bo umundurowani i nadgorliwi policjanci, którzy je prowadzą, mogą dostrzec wykroczenia, których wcale nie popełniliśmy.

Psychologia stroju. Ubranie wpływa na nastrój?

„Świetny strój naprawdę może poprawić twój nastrój, pewność siebie i produktywność” – mówi w NBC News BETTER dr Carolyn Mair, psycholożka i założycielka organizacji Psychology for Fashion. „Ale jest pewien haczyk. Strój jest uznawany za >świetny< tylko wtedy, gdy uważasz, że tak właśnie wygląda”. Podobnego zdania jest profesor Adam Galinsky z Columbia Business School, który twierdzi, że „człowiek przejmuje symboliczną wartość noszonych przez siebie ubrań”.

To właśnie zespół prof. Galinsky’ego przeprowadził szereg eksperymentów potwierdzających tę obserwację. Jedno z badań eksperymentalnych polegało na podzieleniu losowo wybranych osób na dwie grupy. Wszyscy założyli jednakowe fartuchy, podobne do lekarskich. Jedną grupę poinformowano, że dostali fartuchy lekarskie, a drugą — malarskie. Następnie sprawdzono, jak badani poradzą sobie w tzw. teście Stroopa (polega on na określeniu koloru tekstu w sytuacji, gdy tekst i kolor różnią się od siebie, np. słowo „żółty” napisane jest niebieską czcionką). Eksperyment dowiódł jednoznacznie, że osoby noszące „fartuchy lekarskie” były bardziej uważne i skoncentrowane podczas wykonywania zadań niż osoby w „fartuchach malarskich”. Tak bardzo wczuwamy się w rolę, że zarzucony na ramiona kitel lekarski kojarzący się z powagą, starannością, umiejętnością podejmowania szybkich decyzji sprawia, że zaczynamy zachowywać się tak, jakbyśmy mieli te cechy.

W serii innych eksperymentów ludzie oceniali kompetencje danej osoby na podstawie jej fotografii w różnych strojach. Badacze stwierdzili, że ubranie postrzegane przez obserwatora jako „bogatsze”, niezależnie od tego, czy jest to koszula, sweter czy T-shirt, prowadziło do wyższych ocen kompetencji osoby na zdjęciu. Ubrania mają wpływ na to, jak pracujemy i się zachowujemy oraz jak jesteśmy oceniani.

Z badań wynika, że łamanie zasad dress code jest istotnie skorelowane z osiągnięciami zawodowymi. Z całej serii badań wynika, że obserwatorzy przyznają wyższy status osobom, których ubiór jest niezgodny z przyjętymi zasadami. Jednak działa to najlepiej wówczas, gdy łamanie formalnego kodeksu postępowania postrzegane jest jako akt autonomii. Jest tu jednak pewien haczyk. Osoby badane lepiej postrzegały nieformalny ubiór u ludzi pracujących w firmach o wysokim statusie. W organizacjach o niższym poziomie przewagę dawał strój formalny i tradycyjne buty zamiast czerwonych trampek.

Dlatego nie należy też zapominać o dobraniu garderoby do okoliczności. Z całą pewnością źle będziesz się czuł w eleganckim garniturze, który świetnie sprawdzi się na kierowniczym stanowisku w banku, jeśli trafisz w nim między programistów w swetrach czy młodych startupowców. „Oznacza to, że wybranie >świetnego< stroju nie musi być tylko kwestią skopiowania najnowszej stylizacji z wybiegu lub wybrania najdroższego garnituru. Chodzi raczej o znalezienie ubrań, które sprawiają, że czujesz się stylowo i jesteś odpowiednio ubrany do sytuacji, w której się znajdujesz” – wyjaśnia Mair.

Jak twoje ubranie wpływa na innych?

Jak ważny jest sposób ubierania i jaki ma wpływ na nasze decyzje, pokazuje badanie sprzed wielu lat przeprowadzone przez psychologów Roberta Blake i Jane Srygley Mouton z Uniwersytetu w Teksasie, opublikowane w Journal of Abnormal and Social Psychology. Eksperyment został zorganizowany na przejściu dla pieszych w centrum Austin. Badaczy interesowało, czy łamanie zakazu przechodzenia na czerwonym świetle przez osoby o wysokim statusie zachęci do tego też innych pieszych. Wydział Drogowy Wydziału Policji w Austin został poinformowany o eksperymencie, by policjanci powstrzymali się od wlepiania mandatów.

Badanie obejmowało kilka różnych scenariuszy. Raz, tzw. pomocnik eksperymentatora, czyli osoba współpracująca z badaczami, ubrany był w garnitur, białą koszulę, krawat i błyszczące buty, co miało świadczyć o „wysokim statusie” a innym razem miał na sobie wytarte buty, zabrudzone spodnie i niewyprasowaną koszulę dżinsową, czyli strój kojarzący się z „niskim statusem”.

Niezależnie od statusu pomocnik eksperymentatora nie stosował się do sygnału „STOP” i przechodził przez jezdnię na czerwonym świetle, a naukowcy liczyli, ilu pieszych pójdzie w jego ślady. W próbach kontrolnych, bez udziału pomocnika eksperymentatora, tylko 1% pieszych nie zastosowało się do czerwonego światła. Naruszający przepisy pomocnik eksperymentatora zmienił jednak zachowanie pieszych. Gdy miał na sobie wytarte buty i brudną koszulę, 4% osób poszło w jego ślady i przeszło za nim na czerwonym świetle. Jeszcze więcej, bo aż 14% pieszych, złamało prawo i przeszło na czerwonym świetle, gdy pomocnik eksperymentatora ubrany w garnitur i białą koszulę (wyskoki status).

Jak się ubrać?

Oto praktyczny poradnik na podstawie opinii psycholog dr Carolyn Mair z Psychology for Fashion i zamieszczonych w NBC News BETTER.

1. Noś ubrania, w odpowiednim rozmiarze. Idealna garsonka czy garnitur — dobrze skrojone i dopasowane — zwiększają pewność siebie.

2. Nie ubieraj się stosownie do wieku. Nie ma twardych zasad dotyczących tego, co można, a czego nie można nosić w danym wieku. „Ubieraj się tak, jak chcesz się czuć”.

3. Ubranie nie musi być ciemne. Noszenie jasnego koloru lub stroju, który zwiększa pewność siebie, może pomóc w osiągnięciu celu. Jednak strój musi być stosowny do okoliczności.

4. Nie bój się zmian. Reklamy często mówią, że ubiór jest „ponadczasowy.” W rzeczywistości style się zmieniaj, a za modą trzeba podążać.

5. Ubieraj się stosownie do okazji. Założenie stroju, w którym czujesz się odpowiednio ubrana, zależy od mnóstwa zmiennych; okazji, nastroju, norm kulturowych i roli, jaką odgrywasz w danym wydarzeniu.

6. Znajdź ubrania, które do Ciebie pasują. Ubrania powinny sprawiać, że czujesz się pewnie i autentycznie. „Ubierz się w sposób, który będzie spójny z sukcesem i rodzajem wykonywanej pracy”.

7. Wybierz uniform i ograniczyć liczbę decyzji. Sprawdzało się to w przypadku Marka Zuckerberga (szary T-shirt) i prezydenta Obamy (niebieski lub szary garnitur) podczas ośmiu lat jego urzędowania w Białym Domu, czy też Jurka Owsiaka (czerwone spodnie, żółta koszula i czerwone oprawki okularów). Sprowadza się to do teorii, że szkoda energii na podejmowanie codziennych decyzji dotyczących wyboru stroju. „Staram się ograniczyć liczbę decyzji. Nie chcę podejmować decyzji o tym, co jem lub w co się ubieram” – powiedział Obama w 2012 roku w wywiadzie dla Vanity Fair. „Mam zbyt wiele innych decyzji do podjęcia”.

Tomasz Nowak, Tomasz Reda

Zapytaj o praktyczne szkolenia z rozwoju osobistego dla pracowników firmy. 

W Delta Training gromadzimy najważniejsze publikacje na świecie dotyczące badań, odkryć i trendów w obszarach miękkich kompetencji, które zwiększają efektywność pracowników. Rzetelne informacje publikowane w czasopismach naukowych są trudne do znalezienia, zrozumienia i często nie zapewniają szybkich, praktycznych wniosków. Jeśli jednak cenieni naukowcy badali problem, który teraz sam próbujesz rozwiązać, to może chciałbyś poznać ich wnioski i rekomendacje przed podjęciem decyzji? Jeśli tak, to zapraszamy do naszego działu „Badań i rozwoju”. Publikujemy informacje tylko z rzetelnych, wyselekcjonowanych źródeł. Wyniki i wnioski z badań i eksperymentów inspirują nas do ulepszania naszych szkoleń biznesowych dla firm, sposobów przekazywania wiedzy i umiejętności uczestnikom naszych szkoleń, tworzenia angażujących ćwiczeń oraz różnorodnych, ciekawych materiałów szkoleniowych.